Khojoyan and Vardazaryan v. Azerbaijan (application no. 62161/14)

Today, on November 4, 2021, the ECHR published the cases of Mamikon Khojoyan and Karen Petrosyan, imprisoned (arrested) respectively on January 28, 2014 and 07.08.2014 by Azerbaijani officials.

The applicants, Hasmik Khojoyan, Heghine Vardazaryan and Haykaz Khojoyan (now deceased), are three Armenian nationals who were born in 1964, 1967 and 1959, respectively. The case concerns the captivity and alleged ill-treatment of the applicants’ father, Mamikon Khojoyan, in Azerbaijan in early 2014. The applicants’ father left his home in Armenia, close to the border with Azerbaijan on the morning of 28 January 2014. It was reported in the Azerbaijani news two days later that he was an armed guide of an Armenian sabotage group and was being detained. He was handed over to the Armenian authorities on 4 March 2014 and died at home ten weeks later. Relying on Article 2 (right to life), Article 3 (prohibition of torture), Article 5 (right to liberty and security), Article 13 (right to an effective remedy) and Article 14 (prohibition of discrimination) of the European Convention on Human Rights, the applicants allege that their father was tortured during his captivity, including severe beatings, being burnt with incandescent metal and drug injections, which had posed a danger to his life and which had not been investigated, that he was unlawfully deprived of his liberty, that they did not have an effective legal remedy and that the alleged violations occurred as a result of discrimination based on ethnic origin. Violation of Article 2 (right to life) in respect of Mamikon Khojoyan Violation of Article 2 (investigation) in respect of Mamikon Khojoyan Violation of Article 3 (prohibition of torture) on account of Mamikon Khojoyan’s torture No violation of Article 3 in respect of the applicants Violation of Article 5 in respect of Mamikon Khojoyan Just satisfaction: non-pecuniary damage: 40,000 euros (EUR) jointly to the applicants costs and expenses: the Court rejected the applicants’ claim for costs and expenses

Մամիկոն Խոջոյանն և Կարեն Պետրոսյանն ընդդեմ Ադրբեջանի (գանգատ 62161/14 թիվ)

Այսօր՝ 04.11.2021թ ՄԻԵԴ-ի կողմից հրապարակվեց ադրբեջանական պաշտոնատար անձանց կողմից համապատասխանաբար՝ 28.01.2014թ և 07.08.2014թ ազատազրկված (ձերբակալված) Մամիկոն Խոջոյանի և Կարեն Պետրոսյանի գործերով։
Մ. Խոջոյանը (Տավուշի մարզի Վերին Կարմիրաղբյուր համայնքի բնակիչ) անհետացել էր Հայաստանի տարածքում դաշտում խաղող հավաքելիս, և հայտնվել Ադրբեջանի իրավազորության ներքո: 04.03.2014թ․ Մ. Խոջոյանը վերադարձվել էր հայկական կողմին և երկուս ու կես ամիս անց մահացել։ Ադրբեջանում ազատազրկման մեջ նա ենթարկվել է կտտանքների, այդ թվում՝ ստացել էր հրազենային վիրավորում, ինչպես նաև՝ նրան ներակել էին սոլյարայուղ:
Կ. Պետրոսյանը (Տավուշի մարզի Չինարի համայնքի բնակիչ) ցախ հավաքելիս մոլորվել էր և հայտնվել ադրբեջանական Աղբուլաղ գյուղում, ապա ձերբակալվել էր Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից: Մեկ օր անց իշխանությունները հայտարարեցին, որ Կարենը մահացել է սրտի կաթվածից: Նրա աճյունը հայկական կողմին, հարազատներին վերադարձվել էր երկու ամիս անց՝ արհեստականորեն նեխած վիճակում: Ադրբեջանում Կարենը ենթարկվել էր կտտանքների և ծիսական գլխատման:
ՄԻԵԴ-ը երկու գործերով ճանաչել է Մարդու Իրավունքների Եվրոպական Կոնվենցիայով երաշխավորված հիմնական իրավունքների խախտումը, այն է՝ 2-րդ հոդվածի (կյանքի իրավունք), 3-րդ հոդվածի (խոշտանգումների արգելում), 5-րդ հոդվածի (ազատության և անձնական անձեռնամխելիության իրավունք) այդ հոդվածներով երաշխավորված իրավունքների խախտումները։
13-րդ հոդվածի (իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցի իրավունք) և 14-րդ հոդվածի (խտրականության արգելում) հոդվածներով առանձին քննություն Դատարանը չի իրականացրել, քանի որ այդ իրավունքների խախտումը իրականացված ազգային ատելության հողի վրա արդեն իսկ ճանաչել է 2-րդ և 3-րդ հոդվածներով սահմանված իրավունքների խախտումների ճանաչմամբ։
Մասնավորապես Դատարանը նշում է, որ Կոնվենցիայի 13-րդ և 14-րդ հոդվածներով ներկայացված գանգատները հիմնված են նույն փաստերի վրա, ինչ 2-րդ, 3-րդ և 5-րդ հոդվածներով: Ավելին, Դատարանը հաշվի է առնում այն պատճառաբանությունը, որը հանգեցրել է ճանաչելու 2-րդ հոդվածի խախտումներ. դրա բովանդակային, ինչպես նաև ընթացակարգային ասպեկտները, և 3, մասնավորապես, որ պատասխանող Կառավարությունը չի կատարել իր ապացուցման բեռը դիմումատուների այն պնդումների առնչությամբ, որ Մամիկոն Խոջոյանը և Կարեն Պետրոսյանը ենթարկվել են դաժան վերաբերմունքի, որը հավասար է խոշտանգումների և նրանց կյանքը գտնվել է անմիջական վտանգի տակ։ Ավելին պատասխանող պետությունը որևէ հետաքննություն չի իրականացրել նրանց գերության մեջ գտնվելու ժամանակ նրանց նկատմամբ վերաբերմունքի վերաբերյալ, թեև՝ իրավիճակը դա պահանջում էր։
Դատարանը Մամիկոն Խոջոյանի և Կարեն Պետրոսյանի ընտանիքի անդամների ոչ նյութական վնասի հատուցում է սահմանել 40,000-կան եվրո։
https://hudoc.echr.coe.int/rus?fbclid=IwAR3VPvp0WBp5awo6Msn-r7lvN-cTJ7FIcN76v8g0I-oHxNz42Lz1jimZgVg#{%22tabview%22:[%22document%22],%22itemid%22:[%22001-212964%22]}

Նոյեմբերի 4-ին ՄԻԵԴ-ն կհրապարակի երկու որոշում՝ հայերի կողմից Ադրբեջանի դեմ ներկայացված գործերով

Ըստ «Խոջոյանը և մյուսներն ընդդեմ Ադրբեջանի»՝ հայցվորներն են՝ Հասմիկ Խոջյանը, Եղինե Վարդազարյանը և Հայկազ Խոջյանը (մահացած): Նրանք Հայաստանի քաղաքացիներ են և ծնվել են համապատասխանաբար 1964, 1967 և 1959 թվականներին։

Դատական ​​գործը կապված է 2014 թվականի սկզբին Ադրբեջանի տարածքում իրենց հոր նկատմամբ կալանքի և վատ վերաբերմունքի մասին բողոքողների պնդումների հետ։ Հայցվորների հայրը 2014 թվականի հունվարի 28-ի առավոտյան լքել է իր տունը, որը գտնվում է Հայաստանում և Ադրբեջանի հետ սահմանին մոտ: Երկու օր անց տեղեկություններ տարածվեցին Ադրբեջանում նրա կալանավորման մասին: Նրան Հայաստանին են հանձնել 2014 թվականի մարտի 4-ին, 10 շաբաթ անց տղամարդը մահացել է։

Սույն գործով Եվրոպական դատարանում վիճարկվում են ՄԻԵԿ 2֊րդ (կյանքի իրավունք), 3֊րդ (խոշտանգումների արգելում), 5֊րդ (ազատության և անվտանգության իրավունք), 13֊րդ (արդյունավետ իրավական պաշտպանության իրավունք) և 14֊րդ ( խտրականության արգելքը ) հոդվածները։

«Պետրոսյանն ընդդեմ Ադրբեջանի» գործի նյութերի համաձայն՝ հայցվոր Արտուշ Պետրոսյանը Հայաստանի քաղաքացի է, ծնված 1957 թվականին, բնակվող Չինարիում (Հայաստան)։

Հայցվորի որդին՝ 1981 թվականին ծնված, հատել է Ադրբեջանի հետ սահմանը 2014 թվականի օգոստոսի 7-ին, ձերբակալվել է ադրբեջանցի զինծառայողների կողմից և մահացել Ադրբեջանի տարածքում։

Հայցվորը պնդում է, որ Ադրբեջանը Եվրոպական կոնվենցիայի 2֊րդ (կյանքի իրավունք), 3֊րդ (խոշտանգումների արգելում), 5֊րդ (ազատության և անվտանգության իրավունք), 8֊րդ (անձնական և ընտանեկան կյանքը հարգելու իրավունք), 13֊րդ (արդյունավետ իրավական պաշտպանության իրավունք) և 14֊րդ (խտրականության արգելում) հոդվածներով երաշխավորված իրավունքները խախտել է։

On November 4, ECHR will announce two decisions on the cases filed against Azerbaijan by Armenians

Both decisions relate to the claims filed by the citizens of Armenia.

According to Khojoyan and Others v. Azerbaijan, the plaintiffs are Hasmik Khojyan, Yeghine Vardazaryan and Haykaz Khojyan (deceased). They are citizens of Armenia and were born in 1964, 1967 and 1959, respectively.

The court case is related to the allegations of the complainants of the detention and bad treatment of their father at the beginning of 2014 on the territory of Azerbaijan. The plaintiffs’ father left his home, located in Armenia and close to the border with Azerbaijan, in the morning hours of January 28, 2014. Two days later, reports spread about his detention in Azerbaijan. He was handed over to Armenia on March 4, 2014. The man passed away 10 weeks later.

The Diary of the European Court writes that, according to the plaintiffs, paragraphs 2 (right to life), 3 (prohibition of torture), 5 (right to liberty and security), 13 (right to an effective legal remedy) and 14 (prohibition of discrimination ) European convention were violated.

According to the materials of the Petrosyan v. Azerbaijan case, the plaintiff Artush Petrosyan is an Armenian citizen, born in 1957 and residing in Chinari (Armenia).

The plaintiff’s son, born in 1981, crossed the border with Azerbaijan on August 7, 2014. He was detained by Azerbaijani servicemen and died in the territory of Azerbaijan.

The plaintiff disputes the violation of paragraphs 2 (right to life), 3 (prohibition of torture), 5 (right to liberty and security), 8 (right to respect for private and family life), 13 (right to an effective legal remedy) and 14 ( prohibition of discrimination) of the European convention.

Ադրբեջանի ռազմաքաղաքական ղեկավարության պատասխանատվության ենթարկելու մեխանիզմները

«Ռազմավարական դատավարությունների կենտրոն» ՀԿ-ն իրավապաշտպան ՀԿ է, որն իր գործունեության ընթացքում առանցքային ուղղություն է համարում Ադրբեջանի ռազմաքաղաքական ղեկավարության կողմից 2016թ․ Քառօրյա և 2020թ․ Քառասունչորսօրյա պատերազմների, ռազմական ագրեսիայի ժամանակ և բուն պատերազմական գործողություններից հետո տեղի ունեցած և մինչ օրս շարունակվող պատերազմական հանցագործությունների, մարդկության դեմ ուղղված հանցագործությունների միջազգային մարդասիրական իրավունքի և մարդու իրավունքների զանգվածային խախտումների փաստաթղթավորումը, միջազգային իրավապաշտպան կառույցների ներկայացնելու, Ադրբեջանի ռազմաքաղաքական ղեկավարության կոնկրետ ներկայացուցիչներին համընդհանուր իրավազորության (անգլ.՝ Universal Jurisdiction) շրջանակներում արտերկրում հետապնդելու, քրեական պատասխանատվության ենթարկելու, ինչպես նաև հասնելու նրան, որ նրանց նկատմամբ կիրառվեն թիրախային անհատական սանկցիաներ՝ արտերկրում պահվող նրանց հսկայածավալ ֆինանսական միջոցների, շարժական և անշարժ գույքի ծագման աղբյուրների ստուգման, սառեցման, Արևմտյան երկրների տարածք մուտքի արգելքի և/կամ այլ տեսքով։

Կազմակերպությունն աշխատանք է տանելու հետևյալ 2 ուղղություններով՝

ա) հասնել համընդհանուր իրավազորության շրջանակներում տարբեր երկրների գլխավոր դատախազություններում կամ այլ համապատասխան իրավապահ մարմիններում քրեական գործերի հարուցմանը, քանի որ դա ենք այժմ տեսնում որպես Ադրբեջանի քաղաքական ղեկավարության կողմից սանձազերծված ագրեսիվ պատերազմի ընթացքում ադրբեջանական զինուժի կողմից իրականացված պատերազմական հանցագործությունների համար համապատասխան անձանց պատասխանատվության ենթարկելու միակ ճանապարհ,

բ) հասնել Արևմուտքի կողմից թիրախային սանկցիաների կիրառմանը՝ սառեցնելով նշյալ անձանց միջոցներն այդ երկրներում։

Այստեղ ընդգծենք, որ միջազգային իրավունքի համատեքստում արտադատական ընթացակարգով մահապատժի ենթարկումը (անգլ.՝ extrajudicial execution, extrajudicial killing) կարող է դիտարկվել որպես պատերազմական հանցագործություն զինված ընդհարումների ժամանակ։ Դրանք կարող են նաև համարվել ցեղասպանություն կամ մարդկության դեմ ուղղված հանցագործություն որոշակի կոնտեքստում և եթե դրանք դառնում են ընդհանուր պրակտիկայի մաս։

Այսինքն, հայ ռազմագերիների և գերեվարված քաղաքացիական անձանց խոշտանգումներն ու սպանությունները, պատերազմական գործողությունների ընթացքում կամ դրանցից դուրս իրականացված գլխատումներն ու այլ դաժանությունները, գերի ընկած անձանց գերության մեջ սպանելն ու նրանց որպես պատերազմում զոհված ներկայացնելը, վարձկան զինյալների ներգրավումը ռազմական գործողություններին, քիմիական զենքի տարրեր պարունակող զինատեսակների, քաղաքացիական օբյեկտների նկատմամբ կասետային ռումբերի կիրառությունը կարող են դառնալ քննության առարկա՝ որպես պատերազմական հանցագործություն կամ արտադատական ընթացակարգով մահապատժի ենթարկում՝ համապատասխան իրավական հետևանքներով ոչ միայն անձամբ իրագործողների, այլ նաև այդ գործողությունները կազմակերպած ադրբեջանցի հրամանատարների ու նրանց ռազմաքաղաքական ղեկավարության համար։

Գոյություն ունեն միջազգային կազմակերպություններ, որոնք պայքարում են Ժնևյան կոնվենցիաների այս տեսակի կոպտագույն խախտումների դեմ, որոնցից է օրինակ՝ «Trial International»-ը, որը նաև սերտ համագործակցություն ունի ՄԱԿ-ի համապատասխան կառույցների հետ։

Կազմակերպությունն օգտագործելու է հնարավոր բոլոր ռեսուրսները՝ աշխատանք տանելու համապատասխան երկրների քաղաքական ուժերի և իրավապաշտպան համայնքի ներկայացուցիչների հետ, որպեսզի նրանք աջակցեն վերոնշյալ նպատակների իրականացմանը։